Bir Afrika ülkesi. Fas deyince açıkçası zihnimde öncelikle bir şey canlanmadı. Daha önce gidilecek yerleri saymam istenseydi sanırım Fas’ı söylemezdim. Ama Süleyman Hoca Fas’a gezi olduğunu söyleyince mutlaka gitmeliyim dedim. Marakeş, Kazablanka, Fes… Bu gezi kaçırılmamalıydı. Süleyman Gezer Hoca Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesinden Tefsir hocamız, arkadaşımız. Daha önce Kazakistan ve Özbekistan gezisine gittik onunla. Açıkçası çok memnun kaldım. Süleyman hocanın yol göstericiliği, seyahat arkadaşlığı çok iyiydi. Bunun yanında gezi grubunun akademisyen arkadaşlardan oluşması, gezinin verimliliğini daha arttırıyor. Dolayısıyla Süleyman Hoca Fas’a gidiyoruz deyince heyecanla dahil olduk gruba.
Gezmek için plan yapacağım yerler arasında çok yer var. Ölmeden önce görülmesi gereken yerler denir ya, onun gibi. Kazakistan ve Özbekistan’ı gördüm. Kırgızistan ve Moğolistan’ı merak ediyorum.
İspanya hala ilk sırada yer alıyor. İslam Medeniyetinin batı yüzü.
Sonra Mısır. Mumyalar şehri. En önemlisi de kadim medeniyet. Tıbbın, astronominin, matematiğin, kimyanın ve belki de felsefenin merkezlerinden biri. Mısır mumyalamanın beşiği olması yönüyle de ilgimi çekiyor. Mumyalama çalışıp Mısır’ı görmemek olmaz. Orayı sadece kültür gezisi olarak değil, akademik kazanımları için de istiyorum. Mumyaları yerinde görmek. Mumyalara o sanatsal dokunuşları yapan insanların torunlarını tanımak. Gerçek ve çıplak gözle tanımak.
İran bir diğer çok isteğim coğrafyalardan biri. Burnumuzun dibi. Ama başka bir dünya. Hem çok yakınımızda hem çok uzakta. Başka bir kültür başka bir dünya.
En önemlisi Mekke ve Medine’ye gitmek. Kutsal mekanları ziyaret ve İslam tarihinin başlangıç mekanlarını yerinde görmek.
Bunlar istek olarak var hep. Açıkçası bir plan yapmadım. Şu tarihte İran, bu tarihte Mısır gezilecek diye. Ama istiyorum ve fırsat buldukça plan yapıp gideceğim inşallah.
Fas gezisi ile ilgili süreç devam ederken geziye mutlaka Birol da gelmeli diye düşündüm. İlginç bir coğrafya. Hadi gidelim deyince atlayıp gidilecek yer değil. Böylesi bir yerde Birol’la olmalıydım. Diğer türlüsü eksik kalırdı. Tabi ki gezi bir kişi için bile yeterince maliyetliyken iki kişi olması biraz daha durumu zorlaştırıyordu. Bunu Birol’a kabul ettirmek de ayrıca zordu. Ama Birol itiraz etmedi. Kredi çeker iki yıl öderiz dedik. İki yıl sonra tekrar kredi çeker başka bir ülkeye gideriz. Dediğimiz gibi de oldu. Çektik iki yıllık kredi ve hemen ödememizi yaptık.
Fas bir Kuzey Afrika ülkesi. Başkenti Rabat ve en büyük kenti Kazablanka’dır. Yüzölçümü hemen hemen Türkiye kadar ama nüfusu yaklaşık 37 milyon. Kuzey Afrika’nın en kalabalık ülkesidir. Dolayısıyla nüfus yoğunluğu yüksek değil. Uzun bir sahil şeridine sahip olan Fas, Atlantik Okyanusuna ve Akdeniz’e sahili bulunmaktadır. Cebelitarık Boğazını çevrelemektedir. Doğusunda Cezayir, kuzeyinde İspanya (boğaz boyunca denizden bir sınır ve Ceuta ile Melilla adlarında iki küçük özerk şehir), güneyde ise Moritanya ile komşudur. Resmi ve baskın dini İslam olan ülkenin resmi dilleri ise Arapça ve Berberice’dir. Fas; Afrika Birliği’nin, Arap Ligi’nin, Büyük Mağrip Birliği’nin, Frankofon’nun, İslam Konferansı Örgütü’nün, Akdeniz Diyaloğu grubunun ve G77’nin üyesidir.
Fas’ın ilk sakinlerinin kim olduğuna dair bir bilgi yoktur. Milâttan önce III. binyılın sonlarında doğudan, muhtemelen Yemen, Mısır veya Kuzey Afrika’nın diğer yerlerinden buraya bazı kabileler gelerek yerli halkla karışmışlardır. Fas’ta yaşayan Berberî topluluğu Masmûde, Zenâte ve Sanhâce adlı üç büyük kabileden oluşmakta ve çeşitli tabiat güçlerine inanan bu insanlar avcılık ve ziraat yapmakta idiler.[1]
Daha önce Fransa’nın sömürgesi olan bu ülke, 1956 yılında bağımsızlığını kazanmıştır. Ülkenin güney tarafında Batı Sahra Çölü, batısında Akdeniz ve kuzeyinde Atlas Okyanusu olmasından dolayı iki farklı coğrafyaya dolayısıyla beşerî ve iktisadi özelliklere sahiptir. Çölün etkisine rağmen Akdeniz ve Avrupa ile olan coğrafi ve tarihi yakınlığından dolayı “Avrupa ve Afrika arasında bağ oluşturan ülke”, “güneyinde Afrikalı, kuzeyinde Avrupalı olan ülke” veya “Afrika ile Avrupa’nın kenetlendiği ülke” gibi tanımlamalar kullanılmıştır.[2]
Fas, 2022 FIFA Dünya Kupası’nda yarı finale yükselerek Doğu ülkelerini sevindirmiştir. Afrika’nın sporda parlayan ülkesi olmuştur. Bu başarıda tabi ki son yıllarda spora yaptığı yatırımların önemi büyüktür. Bu başarı sadece futbolda değil. Konya’da 9-18 Ağustos 2022 tarihlerinde düzenlenen İslami Dayanışma Oyunları’nda Faslı sporcular, 13 altın, 14 bronz ve 34 bronz olmak üzere toplam 61 madalya elde etti. Fas oyunları genel klasmanda altıncı sırada tamamladı. Ayrıca Fas, Cezayir’in Oran kentinde düzenlenen 2022 Akdeniz Oyunları’nda ise çeşitli spor dallarında 3’ü altın olmak üzere 33 madalya kazanarak 14. sırada yer aldı. Atletizmde Sufyan el-Bakali, Dünya Atletizm Şampiyonası’nda 3000 metre engelli koşuda altın madalya kazandı. Fas’ta 2022’de 26’sı kadın olmak üzere 57 spor dalında sporcu sayısı yaklaşık 312 bine ulaştı. Spor Bakanlığı, 2022 yılında 41 ilde çeşitli spor dallarında çok sayıda turnuva düzenledi. Fas’ta Spor Bakanlığı yakın stadyumlar (mahallelerde oyun alanları) inşa etmek için yılda 150 milyon dirhem (15 milyon dolar) tahsis etti. Hükümet, 2023 yılında 1,8 milyarı yatırım olmak üzere spor sektörüne 2 milyar dirhem (200 milyon dolar) bütçe ayırdı. Ve daha da önemlisi Fas, Gine’den alınan 2025 Afrika Uluslar Kupası’nı düzenlemek için aday oldu. [3]
Fas’ta özel günlerde gelenekselleşen Kraliyet affı, bazı mahkumların serbest bırakılması, bazılarının ise cezalarında indirim yapılması şeklinde hayata geçiriliyor. Fas Adalet Bakanlığı’ndan yapılan yazılı açıklamaya göre, Kral 6’ncı Muhammed’in af kararından 707 tutuklu ile çeşitli suçlardan hüküm giymiş 284 mahkûm yararlandı.[4]
10 Ocak’ta İstanbul için biletlerimizi aldık. Arkadaşlarla valize neler hangi kıyafetler konacak, yolluk yiyecek, Fas’ta yemek için kuruyemiş bisküvi neler alınacak konuştuk. Kuruyemiş, bisküvi ve poşet çay olmazsa olmazlar içinde. Yabancı bir ülkeye gidince yerini dolduramadığım şey çay içmek. Her ne kadar demleme çayın yerini tutmasa da akşam bir bardak çayı özlüyor insan. Bunun en pratik yolu da bir paket poşet çay almak.
[1] İbrahim Harekât, “Fas”, TDV İslam Ansiklopedisi (İstanbul: TDV Yayınları, 1995), 12/188.
[2] Sırrı Erinç, “Fas”, TDV İslam Ansiklopedisi (İstanbul: TDV Yayınları, 1995), 12/184.
[3] https://www.aa.com.tr/tr/dunyadan-spor/afrikanin-sporda-parlayan-ulkesi-fas/2773494 E Tarihi: 11.01.2023.
[4] https://www.cumhuriyet.com.tr/dunya/fas-krali-cezaevinde-yuzlerce-kisiye-af-karari-cikardi-2020405 E Tarihi: 11.01.2023.